Bewegend leren wint terrein binnen het onderwijs, zeker binnen het basisonderwijs. En dat is niet voor niets, want neurologisch onderzoek toont aan dat door te bewegen allerlei processen in het brein geactiveerd worden. En laat dat brein nou verantwoordelijk zijn voor de leerprestaties van leerlingen. Bewegen biedt daarmee volop kansen voor het leerproces en daar ligt je verantwoordelijkheid als schoolleider. Toch zitten leerlingen op een gemiddelde schooldag meer dan 7 uur (!) en is er nauwelijks sprake van beweging. Dat moet anders. Dat kan anders. In deze blog nemen we je mee in de wereld van de beweegmogelijkheden en geven we je 10 concrete tips waarmee je morgen nog aan de slag kan. 

Gezond opgroeien: waarom bewegen noodzakelijk is. 

Het belang van bewegen is ruimschoots aangetoond. In binnen- en buitenland laten onderzoeken zien dat bewegen een positief effect heeft op de algehele ontwikkeling van kinderen. In beweging komen is goed voor de motorische, cognitieve en sociaal emotionele ontwikkeling. Genoeg bewijs dat laat zien hoe noodzakelijk het is om te bewegen. 

Beweegnorm: hoeveel beweging hebben leerlingen nodig? 

Hoeveel beweging nodig is voor een goede gezondheid wordt in Nederland aangegeven met de beweegnorm. En die beschrijft één ding heel duidelijk: bewegen is goed, maar meer bewegen is beter. 

Voor basisschoolleerlingen (vanaf 4 jaar en ouder) is elke dag een uur matig intensief bewegen(zoals fietsen, wandelen of zwemmen) de norm. En hoe meer hoe beter! Ook langdurig zitten moet volgens de beweegnorm zo veel mogelijk worden beperkt. 

Cijfers van het RIVM tonen aan dat meer dan de helft (56%) van de Nederlanders van 4 jaar en ouder niet voldoet aan de beweegnorm. En naast dat ze te weinig bewegen, brengen ze de dag ook nog eens vooral zittend door. Kinderen tussen de 4 en 11 jaar zitten maar liefst 7 uur en 12 minuten (!) per dag. Er is dus nog een hoop werk aan de winkel.  

Beweegarmoede: dit zijn de gevolgen

Volgens hoogleraar neuropsychologie en bewegingswetenschappen Erik Scherder is de groeiende beweegarmoede funest voor het opgroeiende en lerende kind. Hij noemt het een globale pandemie, met ernstige gevolgen. Dat vraagt om een korte uitleg: 

Als je stilzit en nauwelijks beweegt is de inspanning van je hartspier minimaal. Dit zorgt ervoor dat je bloedsomloop vertraagt waardoor de toevoer van zuurstof en voedingsstoffen naar de organen, en dus ook naar je hersenen, beperkt wordt. Dit heeft gevolgen voor de werking van je brein en beperkt zo het functioneren. 

Zitten is dodelijk

Nu lijkt stilzitten en te weinig bewegen misschien een onschuldig probleem, maar jaarlijks sterven er bijna 6.000 mensen door aandoeningen die het gevolg zijn van te weinig beweging, zoals suikerziekte type 2, overgewicht, obesitas en hart- en vaatziekten. En kinderen zijn daarbij niet uitgezonderd. Kinderartsen zien het aantal kinderen met deze ziekten toenemen. Ook laten cijfers van het RIVM zien dat 11,3% van de schoolgaande kinderen in Nederland overgewicht heeft. Het gaat dus om ongeveer 1 op de 10 leerlingen. Om hoeveel leerlingen gaat dit bij jou op school?

Doorbreek het stilzitten na iedere 45 minuten door bijvoorbeeld even te lopen. Haal een kopje koffie, ga even naar het toilet of doe je telefoongesprekken lopend. Zelfs met zo’n korte onderbreking word je stofwisseling actiever en worden mentale processen bevorderd. Dit geldt natuurlijk ook voor leerlingen. Lees verder om te zien hoe eenvoudig je beweging integreert in een schooldag, want vergeet niet: bewegen vormt letterlijk een boost voor het kinderbrein! 

Bewegen is de basis

Gelukkig hoeft het allemaal niet zo ver te komen en kan de school een belangrijke bijdrage leveren aan de gezondheid van kinderen. Dit doe je onder andere door het beweeggedrag van kinderen te bevorderen. En het mooie aan bewegen is dat het altijd iets oplevert voor de brede ontwikkeling. Een greep uit de vele voorbeelden op een rij:

• Lichamelijke ontwikkeling: Beweging heeft een positief effect op de botkwaliteit. Bewegen hangt namelijk samen met een hogere botdichtheid. Kom dus maar op met dat klimrek! 
• Motorische ontwikkeling: Het aanleren van motorische basisvaardigheden zorgt voor een stevig motorisch fundament. Hoe steviger dit fundament, hoe beter je in staat bent om te bewegen en beter bewegen leidt tot meer beweging.
• Sociale vaardigheden: Door (samen) in beweging te zijn ontstaan er situaties waarin een beroep wordt gedaan op zelfdiscipline, communicatie, samenwerking en leren omgaan met verantwoordelijkheid. 
• Cognitieve ontwikkeling: Door te bewegen ontstaan er chemische veranderingen in de hersenen, zoals een toename van dopamine, adrenaline en endorfines. Deze stoffen dragen bij aan het verhogen van aandacht en daarmee ook de taakgerichtheid van kinderen.

Het belang van bewegen op school 

Terugkomend op die beweegnorm dan geldt: Bewegen is goed, maar meer bewegen is beter. Maar waarom moet dat persé op school waar het tekort aan leraren en het gebrek aan effectieve (leer)tijd steeds groter lijkt te worden? 

Hoe meer, hoe beter

Om te beginnen is het goed om te beseffen dat leerlingen een groot gedeelte van hun tijd doorbrengen op school. En dat biedt perspectief voor het behalen van de beweegnorm, want deze tijd kunnen leerlingen goed gebruiken om aan de broodnodige beweging te komen. Zeker als bewegen thuis niet vanzelfsprekend is. 

Gelijke kansen: beweging voor alle leerlingen 

Door overvolle agenda’s worden kinderen in hun beweeggedrag beperkt, omdat ouders na schooltijd geen aandacht of tijd hebben voor de broodnodige beweging. Zelf het goede voorbeeld geven zit er voor sommige ouders ook niet in, met als gevolg dat ook kinderen dan minder geneigd zijn om te bewegen. Maar veel schrijnender zijn natuurlijk de gevallen waarin ouders niet over de (financiële) middelen beschikken om bewegen te stimuleren. Kinderen worden hier de dupe van en krijgen zo niet de kans die ze verdienen om gezond op te groeien.  

De school kan hierin het verschil maken, want in Nederland gaan alle kinderen naar school. Door beweging toe te voegen aan de schooldag en te integreren tijdens de les krijgen alle leerlingen dezelfde kans op een gezonde toekomst. 

Hoe zit dat dan met de effectieve leertijd? 

Natuurlijk mag bewegen niet te koste gaan van het leerproces. Integendeel zelfs! Gelukkig hoeft dat ook niet en draagt bewegen juist bij aan dit leerproces. Lees verder om te begrijpen hoe dat precies zit. 

Bewegen combineren met leren 

Je gaat naar school om te leren. Simpel. Hoe speelt bewegen daarbij een rol? We nemen je mee in de voordelen die bewegen heeft voor leren. En als bonus geven we je maar liefst tien tips hoe je morgen nog aan de slag kan met bewegend leren.

Het brein in beweging

Leren en bewegen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Omdat we steeds meer leren over de werking van ons brein krijgen we ook steeds meer inzicht in leervermogens en gedrag. Met honderd miljard zenuwcellen coördineert en optimaliseert het brein allerlei functies in je lijf. En dat geldt ook voor het leren. Je brein bepaalt hoe je informatie verwerkt, oplossingen bedenkt voor een probleem, hoe goed je je kan concentreren en hoe je omgaat met je klasgenoten.

Het combineren van bewegen en leren noemen we ook wel bewegend leren. Met bewegend leren wordt er ingespeeld op de relatie tussen de gezondheidsvoordelen enerzijds en op het effect van bewegen op het leren anderzijds. Bewegend leren zijn bewegingsactiviteiten die als doel hebben om de lesstof op een bewegende en speelse manier aan te reiken. Het gaat dus letterlijk om leren terwijl je beweegt, leren met je lijf noemen we dat. En met de producten van Springlab is dat in een mum van tijd geregeld.  

*Springlab heeft alles in huis om bewegend leren bij jou op school mogelijk te maken. Neem hier alvast een kijkje naar alle mogelijkheden

Tel uit je leerwinst

Bewegen en leren gebeurt dus tegelijkertijd, vanuit de veronderstelling dat als je beweegt, je beter leert. Een drietal voorbeelden hiervan zijn: 

• Verbeterde concentratie: De concentratie van leerling verbetert bij beweging, doordat de bloedtoevoer naar de hersenen wordt verhoogd. Beweging stimuleert ook de afgifte van dopamine en endorfine. Beide neurotransmitters bevorderen alertheid en focus. 
• Betere cognitieve functies: Door te bewegen neemt het denkvermogen toe doordat de verschillende hersendelen actiever worden en verbindingen tussen de hersencellen sterker worden. Daardoor kan je beter associëren en verbanden leggen, wat je helpt om lesstof te verwerken.
• Hoge betrokkenheid voor leerlingen: Kinderen zijn gemaakt om te bewegen en vinden het bijna altijd leuk. Dat plezier in het bewegend leren vergroot de betrokkenheid bij de lesstof. Hoge betrokkenheid wordt gezien als belangrijke factor voor succesvol leren. 

Geeft de inzet van bewegend leren keiharde garanties voor betere prestaties en hogere cijfers? Nee. Er zijn onderzoeken die positieve resultaten laten zien, maar er zijn ook onderzoeken die geen significant verband aantonen. Dat is overigens geen verlies, want als bewegend leren geen negatief effect heeft op het leren van leerlingen, dan hebben de kinderen in ieder geval de broodnodige extra beweging gekregen. 

Tijd voor actie!

Bewegend leren past dus goed binnen het onderwijs. Leerlingen worden dankzij de inzet van bewegend leren beperkt in hun zitgedrag, krijgen allemaal de gelijke kans om de beweegnorm te halen én het leerrendement wordt vergroot. Iedere dag opnieuw. Dat zijn drie enorme pluspunten die niet genegeerd kunnen worden. 

Het is daarom tijd om zelf in beweging te komen en met deze 10 tips gaat dat zeker lukken: 

1. Energizers: Start vlak voordat de les begint met een beweging. Doe bijvoorbeeld samen eerst tien squats en ga daarna pas zitten op je stoel
2. Beweegpauzes: Onderbreek het zitten door korte beweegpauzes te integreren tussen de lesactiviteiten in om de concentratie te verbeteren en leerlingen actief te houden. Dit kan heel simpel door even te stretchen of te zwaaien met je armen 
3. Speel een potje Zweeds-renspel: Met dit spel staat de beweging (rennen) niet in relatie tot de lesstof, maar komen kinderen wel maximaal in beweging! De concentratie verbetert waardoor ze later de lesstof beter zullen opnemen. 
4. Taal- en beweegspelletjes: Combineer de taalles met bewegingen door letters te vormen met je lichaam of het spellen van woorden te combineren met springen. 
5. Reken- en beweegspelletjes: Rekenen en bewegen kunnen heel eenvoudig gecombineerd worden door bijvoorbeeld sprongen maken op een getallenlijn. 
6. Beweegvloer: Maak gebruik van de Beweegvloer en combineer leren met een fysieke activiteit.
7. Springloop: Zet Springloop in om leerlingen te helpen bij het automatiseren en (in)oefenen van de lesstof zonder voorbereiding of begeleiding van de leerkracht! 
8. Bewegingscircuit: Creëer een bewegingscircuit in de klas of op het schoolplein met verschillende stations waarbij leerlingen verschillende vaardigheden kunnen oefenen, zoals balanceren, springen en gooien. En wist je dat de Beweegvloer of Springloop ook heel goed passen in een circuit? 
9. Betrek ouders: Informeer ouders over het belang van bewegen en moedig hen aan om lopend of fietsend naar school te komen.
10. Actieve pauze-activiteiten: Stimuleer leerlingen om actief te zijn tijdens de pauze of in hun vrije tijd door beweegactiviteiten te organiseren, zoals een voetbalwedstrijd of een dansfeest

Kan je wel wat hulp gebruiken bij het integreren van bewegend leren bij jou op school? Wij staan voor je klaar! Neem contact met ons op voor vrijblijvend advies.